Last, but definitely not least!

Na de mooie bootreis van de Togeans naar het vaste land van Sulawesi (klinkt een beetje raar, want Sulawesi is zelf ook een eiland, maar goed) vertrokken we met de bus richting Tentena met onderweg een overnachting/tussenstop in Poso.

Hier op Sulawesi meten ze afstanden niet in lengte, maar in tijd. Zo kan het zijn dat je over een stuk van 100km in totaal 5 uur in de bus zit of 'slechts'  3 uur, afhankelijk van de gesteldheid van het wegdek. Ook kun je absoluut niet verwachten dat bussen op tijd rijden (of zelfs helemaal niet rijden) en de informatie die je her en der krijgt is ook nauwelijks betrouwbaar. Goed voorbeeld is dat ze bij ons hotel in Poso zeiden dat we naar het busstation moesten voor de bus naar Tentena, maar daar aangekomen bleken er helemaal geen bussen te gaan op zondagen.. En bedankt!

Een ander mooi voorbeeld was onze busreis vanaf Tentena naar Toraja van in totaal 12 uur. Er werd ons verteld dat we ergens langs de weg in Tentena moesten gaan wachten op de bus die rond 4/5 uur langs zou komen. O ja, zeiden ze, het kan ook zijn dat ie al eerder komt.. Dus wij besloten om alvast om 3 uur te gaan wachten en ja hoor, om kwart over 3 kwam ie al langs. We moesten dan ook nog eens hopen dat ie niet al vol zou zitten, want dat zou betekenen dat we het doodleuk de volgende dag opnieuw zouden moeten proberen.. Maar we hadden 'geluk' en konden mee haha.

In Tentena zelf genoten we voor het eerst in 2 weken weer van een warme douche en een lekker bordje nasi goreng, wat een luxe! Verder huurden we voor een dag een scooter om de omliggende dorpjes te gaan verkennen, maar vooral om naar een spectaculaire waterval te gaan kijken ongeveer 20km verderop. Deze waterval bestaande uit meerdere lagen lag verscholen in de jungle hetgeen prachtige plaatjes opleverde. De route er naartoe zelf was ook al geweldig. De kleine dorpjes waar absoluut nooit toeristen komen leveren toch vaak de mooiste momenten op en geven je het beeld van het echte leven op Sulawesi buiten de grotere plaatsen.

Centraal Sulawesi staat echter het meest bekend om Tana Toraja. Dit is een gebied waar de locals (genaamd Toraja) er, volgens onze begrippen, hele aparte gewoonten op nahouden met betrekking tot begrafenissen en het eren van de doden. Wanneer er iemand overlijdt wordt er maanden/jaren gespaard om een gigantische meerdaagse ceremonie te kunnen houden voor de overledene. Al die tijd wordt het lichaam bewaard in het huis van de familie. We zijn zelf naar een ceremonie geweest waar de persoon in kwestie al 18 (!) jaar dood was en pas nu zou worden begraven. 

De ceremonie zelf bestaat uit 3 tot 6 dagen, afhankelijk van hoe belangrijk iemand was in zijn leven en hoeveel mensen er op bezoek komen. Hiervoor wordt een volledig 'dorp' gebouwd om alles te kunnen huisvesten. Dit dorp wordt na afloop weer afgebroken en mag niet voor andere ceremonies gebruikt worden. Alles wordt geleid door een heuse spreekstalmeester met behulp van een microfoon trouwens.

Als eerste is er de kennismaking met alle vrienden en familie uit alle windstreken. Vervolgens toont iedereen zijn geschenken; van buffels en varkens voor het offeren tot drank en sigaretten voor het feest. Daarna volgt er de parade door het dorp met alle dieren erbij. Vervolgens komen de buffelgevechten (dit is puur voor het vermaak). Daarna worden de buffels en varkens geslacht op rituele wijze en wordt al het vlees onder de aanwezigen verdeeld om mee naar hus te nemen. De laatse dag is dan de officiële begrafenis waarbij men de overledene naar de laatste rustplaats brengt. Tussen alle bedrijven door wordt er gezellig gegeten, gedronken, gelachen en gefeest. Men gelooft hier namelijk dat de geest van de overledene gewoon doorleeft in de huidige wereld, dus dat je daarom niet eens persé hoeft te rouwen om het verlies van diegene.

Vanwege de vele gebruiken is het goed om een gids bij je te hebben wanneer je een dag van zo'n ceremonie bij wilt wonen. Hij stelt je voor aan de 'leider' waardoor je automatisch ook door de andere gasten wordt geaccepteerd. In het begin voelt het een beetje gek, maar uiteindelijk voelt het meer als een eerbetoon waar je aan deelneemt in plaats van een begrafenis. De dag dat wij er waren was de offerdag. Gelukkig kwamen wij pas in de middag, zodat we het daadwerkelijke slachten gemist hadden. 's Middags werd al het vlees verdeeld door de spreekstalmeester. In het midden (gewoon in het zand) lag al het vlees lekker hygiënisch opgestapeld en werd het met de hand naar elkaar toe gegooid. Als Rob de Geus dit had gezien was ie denk ik niet erg vrolijk geworden haha.

De volgende dag met de gids zijn we naar een aantal andere interessante plekken van de Toraja geweest. De ochtend begonnen we met een bezoek aan de markt, die 1x per 6 dagen wordt gehouden. Van alle omstreken komen de handelaren in buffels en varkens hierop af. Heel apart om dit allemaal te zien (en te ruiken)!  Vooral de buffels zijn goede  business, een volwassen exemplaar levert al gauw 10.000 euro op. En voor een albino moet zelfs 25.000 euro worden neergeteld. Vandaar dat het vaak ook zo lang duurt voor een rituele begrafenis bij elkaar is gespaard..

Onze tweede bestemming waren de rotsgraven. Zo werd er vroeger voor de zeer belangrijke overledene een houten pop (tau-tau) gemaakt en op een soort balkon in de rotsen gezet. Belangrijke personen werden hoog in de rotsen 'begraven' om zo diefstal te voorkomen. Op sommige plekken zagen we dan ook tau-tau poppen van enkele 100-en jaren oud voor de graven staan. Deze graven in de rotsen werden vroeger (en nu nog steeds trouwens) met de hand uitgehakt. Dit duurt dan ook 1 tot 3 jaar voordat dit af is. Volgens de rituelen mag hier nog steeds geen mechanisch hulpmiddel aan te pas komen. 

Verder heel indrukwekkend was de 'baby-tree.' wanneer er vroeger een kindje van onder de 6 maanden oud overleed, dan werd deze rechtop in een gat in de boom gezet. Dit gat werd dan met bamboe afgesloten en groeide naar verloop van tijd vanzelf weer dicht. Het idee hierachter was dat de baby zo met de boom mee kan groeien en de geest er via de bladeren weer uit kan komen. De boom die we bezocht hebben groeide nog steeds en hierin zijn vroeger tientallen babies begraven. 

Ook zijn we in grotten geweest waarin de skeletten van 100-en jaren oud gewoon open en bloot lagen, omdat de houten kisten waarin ze oorspronkelijk lagen al gedeeltelijk vergaan waren. Ook kon het zo zijn dat deze kisten op enkele meters hoogte waren geplaatst en jaren later naar beneden zijn komen vallen, omdat het hout het had begeven. Dit wordt gewoon zo gelaten, erg apart allemaal. Al met al was het best een cultuurschok voor ons om te zien hoe men hier omgaat met het overlijden en alle rituelen eromheen, maar niettemin wel heel indrukwekkend.

De 23e gingen we verder naar Makassar vanaf waar we we de volgende dag zouden vliegen naar Kuala Lumpur. De stad Makassar zelf is erg groot, maar heeft weinig te bieden voor toeristen. Daarom juist is het rondlopen zo leuk, omdat er vrijwel geen toeristen komen. Wel hebben we er 'Fort Rotterdam' bezocht, een overblijfsel uit ons koloniale verleden. Verder door de kleine straatjes gewandeld en lekker lokaal gegeten.

Op dit moment hebben we er 3 dagen Kuala Lumpur op zitten en maken we ons klaar voor onze terugvlucht naar huis vannacht. Hier in KL, waar we al eerder zijn geweest met Berry, hebben we vooral gerelaxed, een beetje rondgewandeld, geshopt, gezwommen en lekker gegeten. KL is een mooie middenweg tussen Sulawesi en Nederland om zo de overgang niet al te groot te maken. Het zal wel weer even wennen worden (vooral de temperatuur haha), maar we zien er echt naar uit om weer thuis te zijn. Morgenvroeg (donderdag) rond 9.00 uur landen we in Parijs en zullen met Bert en Truus terug naar Wijchen rijden. 

Allebei kunnen we zeggen dat het qua tijdsplanning perfect is geweest. We hebben nu het gevoel dat we hebben gedaan wat we wilden en dat er niet meer iets is wat we graag nog gezien zouden willen hebben deze reis. Wat we wel willen is iedereen zo snel mogelijk weer zien straks. Ook zien we er absoluut niet tegen op om straks weer te gaan werken (dit moeten we wel zeggen, want onze bazen lezen ook mee, haha geintje) en ons eigen leventje thuis weer op te pakken.

Bij deze willen we iedereen alvast hartelijk danken voor het lezen van onze verslagen en het plaatsen van alle leuke reacties! Iedere keer weer! We hebben het al vaker gezegd, maar dit hebben we echt super leuk gevonden en het gaf ons steeds het gevoel verbonden te blijven met het thuisfront. Dit maakte het voor ons ook extra leuk om steeds weer de verhalen en foto's te plaatsen.. 

Tot snel allemaal en veel liefs van ons!